मधूमेह व रक्तदाबापासून किडनीचा बचाव...!

जगात मधूमेहाचे सर्वाधिक रुग्ण भारतात आहे. त्यामुळे भारताला मधूमेहाची जागतिक राजधानी म्हटले तरी वावगे ठरणार नाही. मधूमेहाच्या एकूण सहा पैकी एका रुग्णाला रुग्णाला किडनी निकामी होण्याचा धोका संभवतो. मधूमेहाच्या आजाराच्या प्रभावात किडनी आली, तर एका टप्प्यानंतर ती कमकुवत होऊन विशिष्ट कालावधीनंतर पूर्णपणे निकामी होण्याची शक्यता असते. डायलिसिसवर असलेल्या एकूण रुग्णांपैकी 40 टक्के रुग्णांची किडनी मधूमेहामुळे निकामी झाल्याचे नोंद आहे. सगळ्याच मधूमेहग्रस्तांच्या किडनीस दुष्परिणामापासून टाळता येत नसले, तरी विशेष काळजी घेतला तर हा धोका निश्‍चितच कमी होऊ शकतो. एकदा जर मधूमेहामुळे किडनी निकामी होण्याची प्रक्रिया सुरू झाली तर किडनीस पूर्ववत करण्यासाठी उपाय नाही. मात्र, योग्य काळजी घेतल्यास ज्यांच्या किडनीवर दुष्परिणाम झाले आहेत, अशा रुग्णांची किडनीच्या कार्यान्वयनाचा कालावधी वाढवता येऊ शकतो. टाईप 1 (टाईप वन) मधूमेहामध्ये वीस वर्षांनंतर 50 टक्के रुग्णांच्या किडनीस हानी पोहचते. टाईप 2(टाईप टू) मधूमेहामध्ये सर्वसाधारणपणे असे अंदाज होता की, 8 ते 10 वर्षात किडनीवर दुष्परिणाम होईल. मात्र, असेही आढळून आले आहे की, बर्‍याच रुग्णांना एवढासुद्धा कालावधी मिळत नाही. बहुतेकदा तर निदान झाल्या-झाल्या किडनीवर प्रभाव पडू लागतो. मधूमेहग्रस्तांपैकी कुठल्या रुग्णाच्या किडनीचे नुकसान होणार; हे जाणून घेणे देखील अतिशय कठीण किंबहुना अशक्यच आहे. रुग्णांना दीर्घकाळापासून मधूमेह असेल, त्यांची रक्तशर्करा नियंत्रणात नसेल, मधूमेहाचा डोळ्यांवरही परिणाम झालेला असेल, रक्तदाब देखील नियंत्रणात नसेल आणि परिवारात कुणाची किडनी मधूमेहामुळे ग्रसित झाली असेल, तर अशा व्यक्तीच्या किडनीवर परिणाम होण्याची शक्यता जास्त असते. मधूमेहामुळे नेमकं काय होतं तर रक्तशर्करा फार कालावधीसाठी वाढलेली असल्यास प्रोटिन परिवर्तित होऊ लागते. Read More...

डॉ. धनंजय ऊकळकर,
कंसल्टंट नेफ्रोलॉजिस्ट,
अश्‍विनी किडनी व डायलेसिस सेंटर
नागपूर